آخرین توصیه های دکتر عظیمی برای برنامه چهارم توسعه
1-9 اصل ضرورت در اختیار
داشتن تصویرهای کلان به منظور اتخاذ خط مشی های استراتژیک
در این حوزه است که به
کارگیری مدل های اقتصاد سنجی بر ساختار متناسب و آمار قابل اتکا الزامی می شود.
ولی آنچه مورد تأکید قرار می گیرید این است که این بخش از برنامه توسعه صرفاً جنبه
اطلاعاتی و هدایتی دارد و به هیچ صورت جنبه اطلاعاتی و هدایتی دارد و به هیچ صورت
جنبه قانونی به خود نمی گیرد . بخش قانونی برنامه توسعه ، همان بخش مربوط به
پروگرام های اجرایی و بخش مربوط به مدیریت امور توسعه و عمران است .
1-10 اصل تأکید بر نقش بسیار
مهم و اساسی دبیرخانه ای سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
در این زمینه باید تأکید
کرد که سازمان مسؤل برنامه ریزی توسعه ، نقش بسیار حساس دبیرخانه را بر عهده دارد
و نه نقش تهیه کننده نهایی و انحصاری برنامه را و لذا ضروری است که از مشارکت وسیع
اندیشمندان از یک سو و دستگاه های اجرایی از سوی دیگر به نحو مؤثر و کارآمد
استفاده کند.
1-11 با توجه به نکات فوق هر
برنامه توسعه مشکل از چهار بخش زیر است :
چشم انداز (20-10)
سالهتصویر کلان و خط مشی های استراتژیک برنامه 5 سالهپروگرام های اجراییمدیریت
امور عمران و توسعهضمناً تأکید می شود که بخش 1و2 فوق صرفاً جنبه اطلاعاتی و
هدایتی و ایجاد همزبانی و تفاهم در سطح جامعه ( مدیران مردم ) را دارد و به هیچ
صورتی تبدیل به قانون مصوب مجلس نمی شود، هر چند تفاهم در این زمینه در مراجع اصلی
تصمیم گیری بسیار مهم است .
بخش های 3 و 4 فوق باید
تبدیل به قانون شود ، به صورت تفصیلی و بر اساس ضرورت های برنامه ریزی هسته های خط
دهنده و با مشارکت مؤثر و وسیع متخصصان و اندیشمندان تهیه شود.
هیچ برنامه توسعه ای بدون
وجود پروژه های مشخص در بطن پروگرام های اجرایی قابلیت اجرایی لازم را ندارد . در
شرایط فقدان این بخش در برنامه توسعه ، برنامه مزبور تبدیل به تصویرهای کلی ( هر
چند خوب و مطلوب ) ولی غیر اجرایی می شود
تشکیلات اصلی مسؤل تهیه
هر بخش از برنامه
الف – چشم انداز( 20-10 ساله )
به نظر می رسد که بر اساس
قوانین و تشکیلات موجود، سازمان ها و تشکیلات ذیل باید در تهیه و تدوین چشم انداز
مشارکت داشته باشند:
1- سازمان مدیریت و برنامه ریزی معاونت
اقتصادی
مسؤلیت مستقیم تهیه متن
اولیه چشم انداز با مشارکت وسیع تمامی معاونت های سازمان و تمامی وزارتخانه ها و
اندیشمندان کشور
2- هیئت دولت و مجلس شورای
اسلامی (اولین سطح برای بحث و بررسی و اصلاح و تصویب مقدماتی چشم انداز )
3- مجمع تشخیص مصلحت نظام (
سطح دوم برای بحث و بررسی و اصلاح و تصویب چشم اندازدر مرحله دوم )
4- رهبری نظام ( سطح نهایی
بررسی و اصلاح و تصویب چشم انداز )
ب- تصویر کلان و خط مشی های
استراتژیک برنامه 5 ساله
1- سازمان مدیریت و برنامه
ریزی معاونت اقتصادی
( مسؤلیت مستقیم تهیه متن
اولیه تصویر کلان و خط مشی های استراتژیک بر اساس چشم انداز مصوب با مشارکت وسیع
تمامی معاونت های سازمان و تمامی وزارتخانه ها و اندیشمندان کشور )
2- هیئت دولت و مجلس شورای
اسلامی سازماندهی جلسات توضیحی عمدتاً با هدف ایجاد وفاق فکری و اندیشه ای در
زمینه این تصویر که عملاً به برخی اصلاحات در آن منجر می شود ولی با تأکید بر این
نکته که این متن به صورت قانون مصوب در نمی آید و لذا باید از فرایندی دیگر بگذرد
و مورد تفاهم قرار گیرد.
3- مجمع تشخیص مصلحت نظام و
مقام معظم رهبری
همان فرایند مطرح شده در
بند 2 در این زمینه نیز باید اجرا شود.
4- سازمان ها و نهادهای غیر
دولتی و از جمله مطبوعات و صدا و سیما
فرایند وسیع اطلاع رسانی و
بحث و گفت و گو در سطح جامعه از طریق بحث های سازمان یافته با نهادهای غیر دولتی
مهم مانند شوراهای شهر و ... باید تصویر کلان و خطوط اساسی برنامه را به مقوله های
فرهنگی ، مورد فهم و درک و پذیرش سازمان ها و نهادهای مهم مردمی تبدیل کند .
ج) پروگرام های اجرایی
در این زمینه باید سه مرحله
را از یکدیگر جدا ساخت :
ج.1. تشخیص عناوین پروگرام
های اجرایی
ج.2. برنامه تفصیلی پروگرام
های اجرایی
ج.3. بررسی ، اطلاح و تصویب
پروگرام های اجرایی
مرحله اول ( یعنی مرحله ج.1
) باید صرفاً و انحصاراً توسط اندیشمندان جامعه و با سازماندهی مناسب صورت گیرد .
این مرحله از کار با سازماندهی ، هدایت و نظارت مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و
برنامه ریزی در چارچوب همایش چالش ها و چشم اندازهای توسعه ایران در نیمه دوم سال
1381 به انجام رسید. همان گونه که استحضار دارید، در این ارتباط حدود 600 نفر ساعت
بر اساس روش و چارچوب تفاهم شده قبلی در این زمینه به بحث و بررسی پرداختند نتایج
حاصله در 5 جلد به چاپ رسیده و در اختیار همه مسؤلان و متخصصان قرار گرفت ، این
متون در اختیار تمامی رسانه های عمومی برای اطلاع رسانی به مردم نیز قرار خواهد
گرفت . به علاوه که در مرحله دوم این کار طی روزهای 12 تا 15 اسفند نتایج مورد بحث
به بررسی مجدد و وسیع تر کارشناسان در سه سالن جداگانه و در بیش از 35 جلسه گذارده
شد. در طی این مدت بر اساس محاسبات اولیه بیش از 16000 نفر ، ساعت مشارکت متخصصان
برای این بررسی ها عملاً به کار گرفته شد مرحله آخر این کار که جمع بندی این
فعالیت گسترده است . هم اکنون در مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی
در جریان است و امیدواریم به زودی با جمع بندی های حاصله بتوانیم عناوین پروگرام
های اجرایی پیشنهادی اندیشمندان را در اختیار داشته باشیم.
مرحله دوم ، یعنی برنامه
ریزی تفصیلی پروگرام های اجرایی باید با سرپرستی و هدایت مستقیم معاونت های ذی ربط
در سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و مشارکت مؤثر ارگان های زیر صورت گیرد (
امیدواریم این فعالیت در سال 1382 به انجام رسد)
دستگاه اجرایی یا دستگاه
های اجرایی ذی ربط
مؤسسه تحقیقاتی که در همایش
چالش ها و چشم اندازهای توسعه در حوزه ذی ربط مسؤلیت داشته است .
یک یا دو مؤسسه تحقیقاتی
ایرانی یا خارجی دارای تجربه و دانش کافی در پروگرام مدیریت و برنامه ریزی کشور
مرحله سوم، یعنی بررسی
اصلاح و تصویب پروگرام های اجرایی ، در این زمینه هیأت دولت و مجلس شورای اسلامی
ارگان های مهم و اساسی تصمیم گیر هستند. بدیهی است که در موارد خاص ممکن است ماهیت
پروگرام های اجرایی از اهمیتی بسیار اساسی برخوردار باشد در این موارد الزاماً
باید فرایند تصمیم گیری نهایی را به مجمع تشخیص مصلحت نطام و مقام معظم رهبری
تشخیص مصلحت نظام و مقام معظم رهبری نیز گسترش داد.
د. مدیریت امور عمران و توسعه
در این زمینه نیز وظیفه و
مسؤلیت اصلی بر عهده معاونت امور اقتصادی و معاونت امور مدیریت و منابع انسانی
سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور است که باید با مشارکت وسیع متخصصان ،
اندیشمندان و سایر معاونت های سازمان و دستگاه های مهم اجرایی ذی مدخل در امور
توسعه متن اولیه را تهیه و برای بحث و بررسی و تصویب در سطح اولیه به هیأت دولت
ارایه کند.
در مواردی که سازماندهی این
تشکیلات نیازمند طی فرایندهای قانونی است ، ضرورتاً باید لوایح ذی ربط بر اساس
مصوبات هیأت دولت تهیه و جهت بحث و بررسی و تصویب به مجلس شورای اسلامی ارایه شود.